تنظیمات
قلم چاپ اندازه فونت
Print چاپ مطلب
کاریزهای سنگی اَنوِه و قلعۀ « کلاتو»ی اوز میراثی که بایستی در نگهداری آن بکوشیم
29 آذر 1393   13:30:49 |  میراث فرهنگی > 
کاریزهای سنگی اَنوِه و قلعۀ « کلاتو»ی اوز میراثی که بایستی در نگهداری آن بکوشیم

کاریزهای سنگی فاریاب «انوه» یا «عنوه» در جنوب اوز که از 15 حلقه چاه تشکیل یافته است در درون کوه و بر روی سخت ترین نقاط (صخره ها) با دهانه 1در2 متر حفر گردیده است که در گذشته دارای درپوش نیز بوده است.

این چاهها از حدود 20 تا 40 متر عمق دارند و از زیر به هم متصل بوده اند. با توجه به اینکه سالهاست از این چاهها استفاده نشده و لایروبی نیز نشده اند بیشتر مسیر زیرزمینی آن پر گشته و مسدود شده است. قبل از مادر چاه این قنات یا کاریز، سدی قرار دارد که طول آن 22 و ارتفاع آن 7 متر بوده و از مصالح سنگ و ساروج ساخته شده است.
 
این سد که آخرین بار در سال 1342 هجری قمری برابر با 1302 هجری شمسی توسط حاج اسداله ده نوی (پدربزرگ روانشاد اسدالله سلامی نژاد و از مالکین و تجار منطقه) و با مجوز روانشاد میرزا عبدالرحمن خان مصباح دیوان اوزی ساخته شده است، هم اکنون و به مرور از خاک های آبرفتی پر شده ولی بدنه آن کماکان پابرجاست. بر کوه مشرف به این دره و کاریزسنگی، آثار قلعه «کلاتو» که در نزد مردم به قلعه «گبری» معروف است وجود دارد.
 
شادروان حاج محمد هادی کرامتی در صفحه 41 کتاب تاریخ دلگشای اوز می نویسید: « ... و این نقطه «اوز» در قدیم الایام قریه مختصری بوده از بنای زمانه «فرس» و از قراین و آثار عتیقه که مشهود است می توان استنباط کرد که در زمان سلف قریه عامره بوده منجمله سه رشته فاریاب که منابع آنها از کوه بریده و از مستحدثات کبریست و نیز آثار قلعچه بنام «کلاتو» که بالای یک تپه کوه ساخته شده می نماید که از برای حفظ فاریاب بوده است.» حمیرا کمال در صفحه 25 کتاب «بررسی آثار تاریخی و هنری اوز» می نویسد: « بقایای متعدد به جا مانده از عصر ساسانی در منطقه اوز و دیگر قسمتهای لارستان گویای رونق جنوب فارس در این محدوده ی زمانی است.
 
تپه های باستانی موجود در دشت فیشور، چهارطاقی محلچه، تپه ساسانی واقع در نزدیکی روستای کهنه، آثار ساسانی موجود در روستای کوره و قلعه پرویز که جملگی در همسایگی اوز قرار دارند، از جمله بقایای بازمانده از دوران ساسانی در منطقه ی مذکور به شمار می روند. افزون بر این، بقایای رشته فاریاب های قدیمی واقع در اطراف اوز را نیز نباید نادیده انگاشت.» همانطور که خانم کمال نیز عنوان داشته بقایای رشته فاریاب های قدیمی که نزدیکترین آثار باستانی به شهر کنونی اوز هستند بسیار مهم هستند و بایستی بیش از پیش بدانها توجه کرد و آنها را شناخت.
 
هشتم فروردین ماه 1391شمسی به همراه دکتر عباس علیزاده، استاد کرسی باستانشناسی پیش از تاریخ ایران در دانشگاه شیکاگو، بازدیدی از قنات های فاریاب انوه داشتیم. دکتر علیزاده تخمین سن قنات را بسیار مشکل دانستند ولی عنوان کردند با توجه به معماری و چگونگی ساخت این قناتها به نظر می رسد مربوط به دوران ساسانیان باشد و اضافه کردند ساختن اینگونه قناتها در تخصص ساسانیان بوده است. از طرفی بقایای قلعه «کلاتو» نشان از اهمیت این فاریاب و وجود جمعیتی می دهد که در آنجا ساکن یا به کار کشاورزی می پرداخته اند.
 
حمیرا کمال صفحات 192 تا 199 کتاب «بررسی آثار تاریخی و هنری اوز» را به معرفی قلعه کلاتو اختصاص می دهد و می نویسد: « این قلعه که بر فراز رشته کوه جنوبی اوز موسوم به کوه سرخ باقی مانده است از سه جهت شرق، غرب و شمال به پرتگاه مشرف است. پرتگاه سمت غربی کلاتو، دره عنوه (Anveh) نام دارد که دره ای مشهور نزد اوزی ها می باشد. از این دره و دره های دیگر واقع در رشته کوه جنوبی اوز، فاریابهای متعددی تغذیه می شده است که آب غیر شرب مردم را تأمین می کرده است. اگر بر روی مکانی که کلاتو بر فراز آن استوار بوده و رو به اوز بیاستیم به راحتی می توان نواحی اطراف را تا دوردست ها مشاهده کرد که این ویژگی، سطح ارتفاع و عدم وجود مانع طبیعی در جلوی کلاتو سبب شده در گذشته کلاتو به بخش وسیعی از دشت اوز و روستای کهنه که مقابل آن قرار دارد به طور کامل مسلط باشد. امروزه از مجموعه قلعه کلاتو و عناصر وابسته آن آثار کمی باقی مانده که مشتمل بر یک حلقه چاه، آب انبار از نوع مستطیلی (برکۀ دراز)، شالوده برج و آثار سنگ چین هایی می شود که قسمت بیشتر آن به سمت دره عنوه باقی مانده است.»
 
حمیرا کمال سپس نتیجه گیری می کند که این قلعه یک بنای استحکاماتی بوده است که بر دشت اوز و راه های قافله رو قدیمی نظاره داشته است که در صورت بروز خطر با استفاده از آتش و دود به مردم و قلعه های دیگر اعلام خطر می نموده و ساکنین کم جمعیت خود قلعه نیز به دلیل اینکه دستیابی بدان دشوار بوده است می توانسته اند تا مدتی به دفاع از خود بپردازند. این چاها، کاریز، سد و قلعه به همراه هم یک مجموعه مهم و تاریخی را تشکیل می دهند که از گذشتگان به ما رسیده است و بایستی آنرا بیش از پیش بشناسیم و در نگهداری و معرفی آن بکوشیم. مجموعه ی سد و کاریز بنا به پیگیریهای عبداله جانفدا و احمد خضری عضو و دبیر انجمن میراث فرهنگی اوز طی مجوز شماره 23215 مورخ 18/6/1387 به ثبت میراث فرهنگی ایران رسیده است.
 
روانشاد استاد دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی مقاله جالبی با عنوان «چاههای ناهیدی» در کتاب «خاتون هفت قلعه» درباره این چاهها دارد که در ادامه عینا نقل می گردد. چاههای ناهیدی « یک کلمه عجیب در لار داریم به اسم عَنوِه. مبادا آن را با عنعنات و یا عناد و امثال آن اشتباه کنید. این یک کلمه فارسی است مرکب از عنا (=آنا- اناهیتا) و آوه، (= آبله و آباد- خواهر ساوه) سد عنوه اثار به جا مانده قبل از اسلام و متعلق به دوران ساسانیان می باشد که طول آن 22 و ارتفاع آن 7 متر بوده و از مصالح سنگ و ساروج ساخته شده است.
 
این سد ارزشمند تاریخی با ساختمان بسیار ظریف در بهترین مکان دره به منظور آب های سطحی روان به ویژه سیلاب ها ساخته شده، و از زمان های دور تاکنون سیلاب ها را مهار و از تخریب شهر و زمین های پایین کوه جلوگیری کرده و آب ها را نیز ذخیره و از هدر روی آن جلوگیری می کند. در قسمت پایین بدنه سد حفره ای به قطر 30 سانتی متر با ظرافت هر چه تمام تر برای تخلیه آب سد وجود دارد و در فاصله 10 متری سد، مادر چاه یک قنات به چشم می خورد. این سد بارها مرمت و تعمیر شده؛ ولی ساختار اصلی آن حفظ شده است. از مادر چاه در زیر سد تا پایان دره 15 حلقه چاه در درون کوه و بر روی سخت ترین نقاط (صخره ها) با دهانه 1در2 متر حفر و به زیبایی و ظرافت هر چه تمام تر به عمق 40 متر حفر شده است. از پایان دره تا زمین های کشاورزی جنوب شهر اوز نیز 20 حلقه چاه دیگر مشاهد می شود که آب را از پای سد به زمین ها می رسانده است.
 
در عمق 40 متری چاه ها که اکنون خشک هستند ولی بسیار زیبا و جادار بوده و در کناره آن مکان هایی برای گذاشتن وسایل به ویژه چراغ به چشم می خورد. در عمق چاه ها فضاهایی به مساحت بعضاً 5/1 در 2 متر دیده می شود. ( روزنامه عصر اوز، شماره 99. ) من تنها در باب کلمه عنوه حرف دارم. به عین اول آن نگاه نکنید- و قسمت اول آن را «انا» بخش اصلی اناهید و بخش دوم آن را «اوه» تخفیف یافته آب می دانم – و همه چاههائی که برای انتقال آب از تنگه به اوز کنده اند به برکت پرستش آناهیتا بوده است.»
 
منابع: • حاج محمد هادی کرامتی، تاریخ دلگشای اوز، چاپ دوم 1370، انتشارات نوید شیراز • حمیراکمال، بررسی آثار تاریخی و هنری اوز، چاپ اول 1383، انتشارات نوید شیراز • آرشیو نشریه عصر اوز • محمدابراهیم باستانی پاریزی، خاتون هفت قلعه، چاپ هفتم (اول نشر علم) 1392 ه.ش، صفحات493 تا 496
 
 
 

کلیه حقوق مادی و معنوی این مطلب متعلق به ::پرتال اطلاع رسانی شهرداری اوز لارستان:: می باشد.

آدرس: